Is BDSM een seksuele geaardheid?
Op 20 maart 2014 werd ik door De Madammen op Radio 2 uitgenodigd om te praten over BDSM in Vlaanderen. Joyce Mesdag bracht namelijk net het boek De Lijdzame Lust uit. Hierin beschrijft ze, als spreekwoordelijke vlieg op de muur, hoe en waarom mensen zoals u en ik in Vlaanderen aan BDSM doen. BDSM staat voor Bondage & Discipline, Dominance & Submission, Sadism and Masochism.
Tijdens het debat bij De Madammen op Radio 2 stelde Joyce dat veel beoefenaars BDSM beschouwen als een seksuele geaardheid. Het lijkt iets te zijn dat in hen zit. Iets waar ze naar verlangen. Iets dat ze terug willen ervaren.
De eerste herinnering aan bdsm-gevoelens blijkt vaak getriggerd te zijn door beelden, situaties of personen in de kindertijd, en is niet zelden eveneens de eerste seksuele herinnering van respondenten. Bdsm’ers rapporteerden dat lustvolle gevoel terug op te zoeken als puber of volwassene. Dit zien we ook in de masterproef van Jantien Seeuws. Soms lijken de eerste seksuele, dan wel machtsgetinte herinneringen volgens haar een rol te spelen. Denk aan doktertje spelen, indiaan en de cowboy, politie en de boef. Een bezoek aan het Gravensteen.
Berouw en boete
BDSM kan ook een zoektocht zijn naar catharsis. Naar berouw, naar boete. Er bestaat een stereotype dat stelt dat BDSM'ers nu toch wel iéts moeten meegemaakt hebben vroeger dat ervoor gezorgd heeft dat ze nu zo handelen. Soms klopt dit. Maar zeker niet altijd. Zo ken ik vanuit de dagdagelijkse praktijk wel een aantal voorbeelden van mensen die bewust op zoek gaan naar het herbeleven of herensceneren van seksueel traumatische ervaringen. Zij vinden in BDSM een uitlaatklep om traumatische gebeurtenissen een plaats te geven.
Maar meestal zijn BDSM'ers mensen die het gewoon fijn vinden om de macht te nemen, of te ondergaan. Macht erotiseert, punt.
BDSM als parafilie of seksuele geaardheid?
In een nog niet zo'n ver verleden waren veel van de seksuele geaardheden die we nu algemeen aanvaarden taboe. Meer nog, het was ronduit strafbaar. Homoseksualiteit was een ziekte en moest uitgeroeid, of in het beste geval bestreden worden. Die geestelijk gestoorden werden dan ook best opgenomen, zodat zij van hun ziekte zouden kunnen genezen. Zo zetten ze de anderen niet aan tot ontucht. Homoseksualiteit als virus. Tegenwoordig kunnen we ons dit niet meer voorstellen. Gelukkig maar.
Sommige uitwassen in de homowereld worden nog steeds veroordeeld, denk maar aan barebacking, waar iemand er bewust voor kiest om geen voorbehoedsmiddelen te gebruiken. Extreme vormen van BDSM zijn ook niet van de poes, en worden dan ook terecht bekritiseerd.Maar BDSM wordt nog steeds omschreven in de DSM-V als een parafilie. Mede daarom zien sommige BDSM-ers hun bezigheid als een seksuele geaardheid, zoals homoseksualiteit, waardoor het niet meer als een parafilie zou omschreven worden.
Niettegenstaande het betere (of slechtere?) beukwerk van 50 tinten grijs, blijft de goegemeente achterdochtig bij BDSM. Hardere vormen zijn moeilijk vatbaar voor iemand die er geen voeling mee heeft. Maar ook de lichtere versies blijven moeilijk bespreekbaar. We kunnen ons namelijk moeilijk verzoenen met de idee dat wat pijn opwekt, plezierig kan zijn. Seks moet culmineren in het opperste genot en pijn heeft daar geen plaats.
Pijn en genot in het lichaam
Nochtans blijkt dat pijn en genot op neurobiologisch vlak meer met elkaar te maken hebben dan we vermoeden. Wanneer iemand pijn voelt, komen er lichaamseigen stoffen vrij die een pijnstillend effect hebben. De stoffen die daarvoor zorgen zijn endorfines. Endorfine is een samenvoegsel van endo (inwendig) en (m)orfine. Endorfines komen ook vrij bij een massage, maar ook bij seks! Ook noradrenaline speelt bij pijn én genot een rol en heeft vaak een kalmerend effect.
We kunnen dit vergelijken met de runner's high. Een staat waarin een afstandsloper zich bijvoorbeeld bevindt na verloop van een langdurige inspanning en waarbij hij in een trance raakt, waardoor hij grenzen verlegt. De pijn die hij voelt, geeft hem ook genot.
De zelfkastijding van menig priesters en kluizenaars leidde vroeger soms ook tot trance, visioenen en genot. Het jaarlijkse kruisigingsritueel op de Filipijnen kunnen we ook in deze context zien.
Ook een BDSM'er kent zijn grenzen, maar soms worden ook die verlegd. Verder dan iemand dacht te kunnen gaan. Mogelijk speelt de reactie van het lichaam op de pijn een rol, waardoor de slaaf in BDSM net nog wat verder gaat.
BDSM als uitwas van de pornoficatie van de samenleving?
Sommigen zien BDSM als een uitwas van de zogenaamde overgeseksualiseerde kapitalistische samenleving. BDSM is echter geen gevolg van de graag in de mond genomen pornoficatie van de maatschappij. BDSM werd reeds beschreven in de Kama Sutra, ofte de sanskritische seksuele bijbel. We vinden ook BDSM-bronnen terug in de Griekse Oudheid, bij de Egyptenaren en minder lang geleden bij de Sade of in Histoire d'O.
Is BDSM een seksuele geaardheid?
Kan je dan naast lesbisch, biseksueel, heteroseksueel, homoseksueel, interseksueel, transseksueel, aseksueel, ook BDSM-seksueel zijn? Het blijft een moeilijke vraag. Niettemin denk ik dat BDSM eerder een subcategorie vormt, waarin macht, of het afstaan van die macht een surplus kan vormen. Een spreekwoordelijke kers op de taart. BDSM heeft trouwens niet altijd iets te maken heeft met seks. Een slaaf kan bijvoorbeeld voldoening vinden door twee uur in de hoek te staan. Net omdat het niet altijd veel met seks te maken heeft, is het ook moeilijk om het als een louter seksuele geaardheid te zien.
Maar misschien worden we hier ook geconfronteerd met de eindigheid van ons vakjesdenken. Wij associëren seks vaak met een zoektocht naar het ultieme genot, veruitwendigd in het orgasme. Als we hét genot in seks niet kunnen vinden, waar dan wel? Pijn past voor velen niet in dit plaatje. Want pijn staat diametraal tegenover genot op seksueel vlak. Pijn kan of mag niet leiden tot genot.
Wacht eens, wel als Tom Waes de Marathon Des Sables als een uitgewrongen vaatdoekje uitloopt. Of wanneer Tom Boonen onze Ronde wint. Maar toch niet wanneer we het over seks hebben? Want seks is toch puur genot? Of niet?